Autor: Kinga Wolińska

WSTĘP

Projektowanie to kreowanie przestrzeni wygodnej i łatwej, lekkiej w obsłudze, estetycznej, czystej, która zapewnia komfort psychiczny i umożliwia interakcje społeczne zgodne z funkcją budynku.

Przepis na dobre wnętrze, na dobry budynek to odpowiedź na pytanie: „ do czego to ma służyć”, „jak mam z tego korzystać”, „ w czym dobrze się czuje”, „w czym dobrze wyglądam? To ubranie w większej skali.

Architekci projektując dla Ciebie, zadają Tobie również te pytania by idealnie wpasować się w Twoją sytuację. Do tego dodają wartość estetyczną, rozwiązania techniczne.

Kreując przestrzeń, ograniczając bezmiar danej przestrzeni, wydzielamy ją ścianami, chcąc nie chcąc tworzymy bariery. Bariery , dla których łatwiejsze w pokonaniu są jedne z nich – nazwijmy je jako czerwone, a dla innych łatwiejsze w pokonaniu są inne – nazwijmy je jako zielone.

Projektowanie uniwersalne nie likwiduje wszystkich barier (ponieważ niemożliwe byłoby cokolwiek wybudować), tworzy natomiast ścieżki, które są łatwiejsze dla różnych grup, różnokolorowe. Bariery już w swej nazwie kryją w sobie coś co trzeba pokonać, czyli włożyć energię, wysiłek, a w projektowaniu uniwersalnym architekci ułatwiają, czyli projektują drogi przejścia.

Niniejszy artykuł jest podróżą poprzez liczne realizacje architektoniczne ze świata od tych dla najmłodszych po tych dla najstarszych które są bezpieczne, dostępne.

Celem tego opisu jest prezentacja dobrych praktyk, by starać się być lepszym we wszystkim co robimy. Każde z przedstawionych miejsc uwzględnia 7 zasad projektowania uniwersalnego wg zasad opracowanych przez NC State Uniwersity, The Centre for Uniwersal Design w 1997

Są to :

1. Równy dostęp (equitable use) - rozwiązanie uwzględniające osoby o różnych możliwościach fizycznych;
2. Elastyczność użytkowania (flexibility in use) - możliwość adoptacji przestrzeni dla osób o różnych możliwościach;
3. Prostota i instyuicyjność (simple and intuitive) - projektowanie przestrzeni i z której korzystanie jest łatwe do zrozumienia nawet wtedy gdy nie jesteśmy skoncentrowani, nie znamy jeżyka danego kraju miejsca, nie mamy doświadczenia w użytkowaniu zastanego miejsca;
4. Czytelna informacja (perceptible information) - informacja niezależna od panujących warunków otoczenia i możliwości sensorycznych;
5. Tolerancja na błędy (tolerance for error) – możliwość przejścia w inną stronę do wyjścia
6. Minimalizowanie wysiłku fizycznego (low physical effort) – nie wkładanie dużo siły w użytkowanie przestrzeni –
7. Parametry i wielkość przestrzeni umożliwiająca dostęp i użytkowania (size and space for approach and use) użytkowanie przestrzeni niezależnie do moich gabarytów.

Prezentowane realizacje przedstawiają przykłady dobrych, praktycznych rozwiązań. Dla osób z ograniczoną swobodą poruszania się, osób z niepełnosprawności wzorku, słuchu ale także kobiet w ciąży, dzieci, rodziców z dziećmi, osób starszych.

1. Dzielnica Uniwersalnego Designu Hamburg

Obecnie największy na świecie budynek mieszkalny w modułowej konstrukcji drewnianej „Woodie” oferuje mikro apartamenty dla 371 studentów. Budynek jest częścią nowej dzielnicy mieszkalnej w hamburskiej dzielnicy Wilhelmsburg, która nawiązuje do eksperymentalnego charakteru Międzynarodowej Wystawy Budownictwa w 2013 roku i ucieleśnia zasady Universal Design: zrównoważone, proste i włączające.

Obiekt w układzie grzebieniowym dzieli przestrzeń na mniejsze wnętrza urbanistyczne tym samym nawiązując do mniejszej skali otoczenia.

Konstrukcja parteru to rodzaj betonowego stołu, na którym ułożonych jest 371 modułów mieszkalnych, rozmieszczonych na pięciu piętrach. Poniżej wspornikowego blatu, przy rdzeniach, znajdują się przestrzenie do użytku wspólnego i gastronomii, które posiadają przeszklenia na całej wysokości. W poziomie ulicy parking dla 400 rowerów jest ogólnodostępny dla okolicznych mieszkańców.

Każdy apartament ma powierzchnię 20 m² i jest całkowicie prefabrykowany z litego świerkowego, klejonego. Dostarczono , łącznie z wyposażeniem. Z wyjątkiem wykładziny z naturalnego kauczuku, drewno pozostało widoczne na każdej powierzchni. Przyczynia się to do zapewnienia mieszkańcom komfortowego i zdrowego klimatu w pomieszczeniach. Okładzina elewacji wentylowanej wykonana jest z szarego drewna modrzewiowego w prefabrykowanych panelach.

Więcej: https://www.sauerbruchhutton.de/de/project/udq

2. Enabling Village Singapore

Przestrzeń funkcjonuje jako park w centrum miasta otwarty dla wszystkich mieszkańców metropolii Założeniem projektu było usunięcie wszelkich barier fizycznych i stworzenie różnorodnej przestrzeni włączając osoby niepełnosprawne na równych prawach społeczności.

Szerokie ciągi piesze wydzielone elementami ograniczającymi zapewniają odpowiedni poziom bezpieczeństwa i możliwość manewrowania wózkiem równocześnie ułatwiając orientację w przestrzeni osobom niewidomym i słabowidzącym.

Wszelkie różnice wysokości można pokonać poprzez rampy o łagodnym nachyleniu które są wkomponowane w biegi schodów. Ich nawierzchnie wykonano z drewnianych desek o kierunku ułożenia w poprzek ciągu komunikacyjnego, który wyklucza tworzenie się kolein. Zadbano również o zminimalizowanie przerw między deskami.

Wzdłuż ciągu komunikacyjnego rozmieszczono ławki, które posiadają relingi ułatwiające podnoszenie się z nich. Te miejsca do odpoczynku rozplanowane są w regularnych odstępach za linią wyznaczającą ciągi komunikacyjne.

Więcej: https://www.archdaily.com/801850/enabling-village-woha?ad_medium=office_landing&ad_name=article

3. Publiczne toalety uniwersalne Tokio

Koncepcją toalet w Tokio było stworzenie ogólnodostępnej przestrzeni umywalni. Miejsce mycia rąk integruje osoby starsze z młodszymi, osoby stojące z osobami siedzącymi na wózkach, jest otwarte dla wszystkich niczym publiczny wodopój. Rynna odlana z białej matowej żywicy płynnie zmienia swoją wysokość, będąc wyoblonym masywnym blokiem ze smukłymi kranami ze stali nierdzewnej. Umywalnia jest wolnostojąca niezadaszoną rzeźbą. Sanitariaty wydzielono drzwiami, z których toaleta dla niepełnosprawnych ma drzwi zautomatyzowane, przesuwne. Pomieszczenie to jest w pełni wyposażone w relingi by umożliwić transfer boczny i diagonalny z wózka. Oprócz odpowiednio szerokiej umywalki i muszli ustępowej znajduje się w niej system wzywania pomocy. Toaleta funkcjonuje jako pokój rodzica z dzieckiem ponieważ wyposażona jest w przewijak. Informacja graficzna jest czytelna i minimalistyczna.

Więcej: https://www.dezeen.com/2023/05/10/sou-fujimoto-tokyo-toilet/

4. Apartamentowiec dla osób z autyzmem Paryż

Ideą projektantów było zintegrowanie osób z autyzmem z lokalną społecznością. Budynek jest 7 kondygnacyjny. Na piętrach rozplanowano 90 mieszkań, zaś na parterze 12 jednoosobowych pokoi z łazienką gdzie można w ciszy i samotności skupić się na pracy. Strefom prywatnym towarzyszą przestrzenie wspólne, takie jak jadalnie oraz pomieszczenia dla personelu pielęgniarskiego. Przestrzeń zaprojektowano jako ustrukturalizowaną, wyciszoną sensorycznie w naturalnych materiałach z polerowanego białego betonu oraz okładzin drewnianych.

Więcej: https://ameller-dubois.fr/projets/90-logements-zac-boucicaut

5. Schronienie dla bezdomnych Los Angeles

Projekt ten ma na celu zapewnienie ludziom bezpiecznego i zdrowego schroniska pomostowego w drodze do stałego miejsca zamieszkania. Projekt założenia dla bezdomnych wykorzystuje 100 niedużych modułów mieszczących po dwa łóżka. Te domy paletowe o wymiarach 2,4m x2,4m zapewniają prywatną, autonomiczną, klimatyzowaną przestrzeń dla ludzi w nich mieszkających. Realizacja wykonana jest jako jasna, zabawna kompozycja, różnorodna wizualnie, dająca radość i poczucie wspólnoty. Kolor zastosowano na prefabrykatach by stworzyć jednocześnie spójny obraz wioski oraz wizualnie stymulujący i podnoszący na duchu efekt trójwymiarowego malarstwa.  Oprócz prywatnych schronień jednostki modułowe zorganizowano w strefy zbiorowej przestrzeni do spożywania posiłków i spotkań, strefy zabaw dla zwierząt, pryszniców, toalet, pralni, bezpiecznego przechowywania.

Więcej: https://www.lehrerarchitects.com/project/alexandria-tiny-home/